TEMAT: „Co się w duszy komu gra, co kto w swoich widzi snach?” – czyli o czym śnią bohaterowie literaccy.
1. CELE: kształcenie umiejętności analizy i interpretacji wybranych tekstów kultury, dostrzeganie związków między nimi, zachęcanie uczniów do poszukiwań potrzebnych informacji, sięgania do różnych źródeł, uświadomienie potrzeby słuchania innych, włączania się do dyskusji o wybranych tekstach, właściwego argumentowania, umożliwienie uczniom zaprezentowania ich zainteresowań, przygotowanie do egzaminu maturalnego, zwrócenie uwagi na przydatność sporządzonych notatek.
2. CZAS REALIZACJI: 2 godziny lekcyjne.
3. METODA: praca w grupach, połączona z indywidualnymi prezentacjami, wspólna analiza tekstów.
4. WYKORZYSTANE TEKSTY KULTURY: S. Freud „Wstęp do psychoanalizy” (cz. II pt. „Marzenie senne”), F. Goya „Gdy rozum śpi, budzą się upiory” („Kaprysy”), A. Mickiewicz „Dziady” cz. III („Sen Senatora”), F. Dostojewski “Zbrodnia i kara” (sen R. Roskolnikowa na Wyspie Pietrowskiej), Budka Suflera „Gdy rozum śpi...”.
5. PRZEBIEG LEKCJI: · rozmowa o snach; nauczyciel pyta uczniów o ich sny, próbuje się dowiedzieć, czy szukali ich wyjaśnienia (popularność senników); · grupa I (około 5 osób), wcześniej przygotowana, w ciekawy sposób próbuje uporządkować, krótko omówić funkcjonowanie motywów onirycznych w wybranych utworach, począwszy od Biblii, mitologii, poprzez poszczególne epoki historyczno – literackie; można skorzystać z książek pomocnych w przygotowaniu do egzaminu maturalnego (motyw snu); · kolejna grupa na podstawie rozdziału „Marzenie senne” z książki „Wstęp do psychoanalizy” opracowuje poglądy Freuda, interpretującego sny w sposób symboliczny odczytującego z nich kompleksy, lęki śniącego, będące wyrazem jego psychiki; grupa powinna ze wskazanych rozdziałów wypisać ciekawe spostrzeżenia (około 1 strony A-4), aby pozostali uczniowie mogli z nich skorzystać podczas analizy i interpretacji fragmentów utworów; wcześniej nauczyciel kseruje materiał; · grupa III zajmuje się interpretacją dwóch tekstów kultury: „Gdy rozum śpi, budzą się upiory” F. Goyi, a także „Gdy rozum śpi...” Budki Suflera. Pierwszy jest dostępny w czasopiśmie „Wielcy malarze” Francisco Goya część 77, a drugi na płycie zespołu; obraz można wyświetlić na rzutniku, żeby pozostali dobrze go widzieli; trzeba zwrócić uwagę na charakterystyczne cechy hiszpańskiego malarza, na plan pierwszy i drugi obrazu, symbolikę czerni i bieli, pozycję śpiącego, kształty tytułowych upiorów, ruch i spokój, miejsce, okoliczności śnienia i inne; grupa powinna wyjaśnić metaforę uśpionego rozumu w piosence Budki Suflera; klasa uzupełnia wnioski, dzieli się ciekawymi spostrzeżeniami; · grupa IV interpretuje „Sen Senatora” (całość zna III cz. „Dziadów”); uczniowie wskazują na opętanie Senatora przez diabły, rolę Belzebuba, określają cechy Nowosilcowa, a także carskich urzędników, skutki prezentowanych postaw, wyjaśniają znaczenie kontrastu, groteski; można odwołać się do innych fragmentów dramatu, w których występuje Senator; klasa, znając poglądy Freuda, próbuje z punktu psychoanalizy zinterpretować sen; · grupa V zajmuje się interpretacją snu Raskolnikowa ze „Zbrodni i kary” (klasa wcześniej zapoznaje się z fragmentem powieści); należy określić okoliczności śnienia, to w jakim czasie rozgrywa się akcja snu, co jest jego treścią, jak mały Rodion zareagował na cierpienie i śmierć szkapy, jak scharakteryzowany został tłum zebrany przed karczmą, jakie przełomowe zdarzenie z życia Raskolnikowa poprzedził sen; tak jak poprzednio uczniowie próbują wniknąć w psychikę bohatera „Zbrodni i kary”; · można utworzyć grupę, która zajęłaby się snami z punktu procesów biochemicznych, wyszukałaby ciekawostek o snach; byłoby to ciekawe podsumowanie lekcji.
6. ROLA NAUCZYCIELA: odgrywa on rolę przewodnika, kontroluje czas (ok. 15 minut dla każdej grupy), czuwa nad poprawnością wypowiedzi, zadaje stosowne, pomocnicze pytania; pod koniec lekcji ocenia uczniów, wcześniej przygotowując kryteria ocen.
Opracowała: Renata Duda |